Türkiye'de endüstriyel tasarım eğitimi üzerine bir inceleme: Eğitim müfredatlarındaki değişimin dört kurucu devlet üniversitesi örneğinde analizi

Tez (Doktora) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2015Thesis (Ph.D.) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 2015Son yıllarda, Türkiye'de endüstriyel tasarım alanının farklı düzeylerinde dereceler sunan üniversitelerin sayısında artış yaşanmaktadır. Bu hızlı büyümeye rağmen, Türkiye'de tasarım eğitimini tanımlayan ortam ve nitelikler hakkında görece az bilgi bulunmaktadır. Bu tezin temel amacı, Türkiye'deki endüstriyel tasarım bölümlerinin müfredat yapılarındaki karakteristik özellikleri ve bu yapılarda yaşanan değişimleri tartışmaktır. Bu bağlamda, kapsamlı bir veri oluşturmak adına çalışmada incelenen üniversitelerin seçim kriterleri, kronolojik gelişim göz önünde bulundurularak oluşturulmuştur. Bu doğrultuda, çalışmanın örneklemi Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi olarak belirlenmiştir. Söz konusu üniversiteler, aynı yönetim ilkelerini ve finansman modellerini benimseyen devlet üniversiteleridir. Endüstriyel tasarım eğitimi tarihi üzerine mevcut ampirik literatürü değerlendiren bu çalışma, periyodik çizgide ortaya çıkan müfredat yapıları üzerinden bölgesel sınıflandırmaya gitmektedir. Yapılan incelemede, konunun ve terminolojinin anlaşılır kılınması adına "endüstriyel tasarım" ve "endüstriyel tasarım eğitimi" kavramlarının göndermede bulunduğu çerçeveyi tayin eden mevcut çalışmalar dikkate alınarak, söz konusu kavramların karşıladığı anlamın açılımları üzerinde durulmaktadır. Endüstriyel tasarım eğitimini tesis eden ve hâlihazırda bu eğitimin gelişimini sağlayan stratejiler hakkındaki literatürün pedagojik yönelimler ve müfredat konularını da içermesi gerekmektedir. Endüstriyel tasarım eğitiminin dayanakları ve gelişimi ancak bu yolla anlaşılabilir. Dolayısıyla, çalışmada dünya üzerindeki endüstriyel tasarım eğitimi modellerinin tarihsel gelişimini gösteren sistemleri tetkik etmek için mevcut müfredat modellerinin karşılaştırması yapılmış ve içerik analizine gidilmiştir. Ancak, müfredatlar üniversite ve okulların hedefleri doğrultusunda değiştiğinden, her müfredatın oluşumunda çeşitliliği doğuran kavramsallaştırmalar dikkate alınmıştır. Bu tez, müfredatı var olan bilgi ve deneyim ekseninde tanımlarken özne ve içeriğin temel odağı teşkil ettiği ve dersin temsili yapıyı sınıflandırdığı bir sisteme referans vermektedir. Bu çerçevede müfredat, Türkiye'deki endüstriyel tasarım eğitimini betimlemek ve değerlendirmek gayesiyle kullanılan karşılaştırmalı analiz birimi olarak alınmıştır. Örneklemdeki her bir üniversiteye ait olan ders kümeleri, çalışma kapsamında geliştirilen kavramsal çerçeve kullanılarak analiz edilmiştir. Literatürde endüstriyel tasarım eğitimi alanında farklı sistemleri karşılaştıran çalışmaların sayısı oldukça sınırlıdır, müfredat analizi üzerine inşa edilen çalışma ise bulunmamaktadır. Bu nedenle, endüstriyel tasarım eğitiminin analizi için yeni bir kavramsal çerçeve geliştirmek yoluna gidilmiştir. Bu kavramsal çerçeve, Bauhaus, Institute of Design and HfG Ulm modellerine referansla tasarım stüdyosu, kuram/bilgi ve beceri/uygulama etrafındaki üç temel ders kategorisi üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bu çerçeve, tasarım bölümlerinin müfredat yapılarındaki ders gruplarının dağılımını temsil etmektedir. Böylesine bir yapıda, endüstriyel tasarım eğitimi üzerine karşılaştırmalı analiz yapmak, müfredatların içeriğini ve yapısını belirlemek için olduğu kadar, bölümlerin müfredatında gözlenen benzerlikleri ve farklılıkları açığa çıkarmak için de gereklidir. Araştırmada kullanılan veri, farklı türdeki kaynaklardan sağlanmıştır. Bunların arasında bölüm arşivlerinden temin edinilen materyaller, yayımlanmış dokümanlar ve yapılan görüşmelerden derlenen metinler yer almaktadır. Arşiv taramasından edinilen verinin kodlanmasını müteakiben, yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Bu kapsamda, örnekleme dahil edilen üniversitelerin ilgili bölümlerinde bölüm başkanlığını geçmişte veya halihazırda yürüten ve de bu bölümlerde uzun süre görev yapmış olan on bir kişiyle görüşülmüştür. Neticede, yapısal durumu açığa çıkarmak üzere yürütülen analizler ve yapılan görüşmelerin birlikteliği, müfredatların belirlenmesinde etkili olan iç dinamikler ile harici faktörleri ortaya koymaktadır. Toplanan veri, aynı zamanda bölümler arasında çapraz karşılaştırma yapmak üzere kullanılmış ve bölümler arasında dönemsel olarak ortaya çıkan benzerlikler ile ayrılıklar resmedilmiştir.In recent years, we see an expansion of schools offering degrees at different levels in the field of industrial design in Turkey. Despite the rapid growth of industrial design education in Turkey, there is relatively little knowledge about the features or qualities that serve to identify the design education in Turkey. The main aim of this thesis is to discuss the characteristics and the changes in the curricular structures of industrial design departments in Turkey. In this context, to develop a sound data, the selection criteria for the case universities was based on a time scale. The case universities of this thesis are Mimar Sinan Fine Arts University, Marmara University, Middle East Technical University and İstanbul Technical University. All case universities are also state universities with same administrative principles and funding models. The study begins with a review of empirical literature on the history of industrial design education with a focus on curricular structures introduced in regional categorization and a periodical manner. An understanding of the terms Industrial Design and Industrial Design Education is given through the review of existing studies, which are most relevant to the field to provide a better understanding of the topic and the terminology. A review of existing literature on the founding and current strategies in Industrial Design education also seeks to identify the various approaches and applications of pedagogical construction and curricular structures to build a sound history of the foundation and the development of industrial design education in the world. Comparison of existing curricular archetypes and content analysis are also used to map out systems, which display the historical development of industrial design education models in the world. However, curricula change due to the different purposes of stakeholders, in this case the universities or schools. Therefore, each school constitutes the curriculum under various conceptions that forms a diversity. This thesis considers the curriculum in an established knowledge context, where the subjects and the content are the major foci and the course groups the structural representation. The curricula is also the unit of comparative analysis, which is employed to illustrate and evaluate industrial design education in Turkey. The course groups in each case university are analyzed using a new conceptual framework developed for this study. A new conceptual framework was developed because in the domain of industrial design education, there is little research on cross-national comparison and none specifically about curricular analysis. The conceptual framework focuses on three key course categories as; design studio, theory/knowledge and skill/practice course groups that are based on the archetypical models historical referenced to Bauhaus, Institute of Design and HfG Ulm. The framework represents the distribution of the course groups in the curricular structures of design departments. In this framework, comparative study of industrial design education is necessary to identify the contents and the structure of the curriculum in order to indicate the similarities and differences displayed in the curricula of each department. The framework uses data sources that are accessed through the department archives, published materials and interviews. Following the coding of the data collected from the archival research, semi-structured interviews were held with eleven academic staff, who were former and present department heads and long term academic members of the case universities. The analysis of the framework and the interviews combined revealed the extent to which internal dynamics and external factors were effective over the curricular structures. The data was also used for a cross comparative analysis between the departments, which resulted with a set of similarities and differences.DoktoraPh.D