Yalnızlıkla Başa Çıkma: Yalnızlık, Dini Başa Çıkma, Dindarlık, Hayat Memnuniyeti ve Sosyal Medya Kullanımı

Günümüzde hızla yayılan, insanların hayat kalitesini ve mutluluğunu olumsuz olarak etkileyen yalnızlık, özellikle Amerika ve Avrupa’da en önemli toplumsal sorunlardan birine dönüşmüştür. İngiltere’de yalnızlıktan sorumlu bakanlık kurulmasına kadar varan bu olgunun, Türkiye’de özellikle genç nesli temsil eden üniversite öğrencilerinde ne düzeyde olduğu, bu araştırmanın temel araştırma konularından birini oluşturmaktadır. Bu araştırma, Ordu üniversitesinin değişik fakültelerinde öğrenim gören 416 öğrenci örneklemi üzerinde yürütülmüştür. Anket formunda; UCLA yalnızlık ölçeği, dini başa çıkma ve hayat memnuniyeti ölçekleri kullanılmıştır. Ayrıca katılımcıların bireysel dindarlık algıları ve sosyal medya kullanım düzeylerini belirlemeye yönelik sorular oluşturulmuştur. SPSS istatistik programıyla yapılan analizler sonucunda; dindarlık algısı ile yalnızlık, olumsuz dini başa çıkma, sosyal medyada görünürlük düzeyi ve kullanılan sosyal medya sayısı arasında negatif yönde; dindarlıkla olumlu dini başa çıkma arasında ise pozitif yönde bir ilişki tespit edilmiştir. Ayrıca öznel dindarlık algısı cinsiyet üzerinde farklılığa açmazken, hayat memnuniyeti üzerinde farklılığa yol açtığı anlaşılmıştır. Yalnızlık ile olumlu dini başa çıkma, hayat memnuniyeti ve mesajlaşma arasında negatif yönde ilişki ve etkileşim tespit edilirken, hayat memnuniyeti ile olumlu dini başa çıkma arasında pozitif, olumsuz dini başa çıkma arasında negatif yönde ilişki ve etkileşimin varlığı bulgulanmıştır. Bu çalışma birçok değişkenin birbiri ile ilişki ve etkileşimini ele alması bakımından önemlidir.Özet: Bu çalışmada temel olarak, yalnızlık ile öznel dindarlık algısı, dini başa çıkma, hayat memnuniyeti, internet ve sosyal medya kullanıma yönelim arasındaki ilişki ve etkileşimler konu edilmektedir. Bildiğimiz kadarıyla şu ana kadar hiçbir çalışma yalnızlık, dindarlık algısı, dini başa çıkma, internet ve sosyal medya kullanımı arasındaki ilişki ve etkileşimi bir bütün olarak incelememiştir. Bu yüzden bu çalışmanın amacı, Türkiye’de devlet üniversitesinde öğrenim gören öğrencilerin kendi perspektifinden yalnızlık düzeylerini yukarıda belirtilen diğer faktörleri inceleyerek bu araştırma boşluğunu doldurmaktır.Bu çalışma tarama modeliyle yapılmıştır. Veriler anket tekniği ile toplanmıştır. Araştırmaya, bir devlet üniversitesinde İlahiyat, Ziraat, Tıp, Eğitim, Müzik ve Sahne Sanatları Fakültelerinde öğrenim gören 416 (238’i kadın, 178’i erkek) öğrenci katılmıştır.Araştırma modeline uygun olarak geliştirilen anket formunun ilk bölümünde demografik değişkenlerin yanında katılımcıların öznel dindarlık algısını belirlemeye yönelik “dinî bağlılık açısından kendinizi nasıl değerlendirirsiniz?” sorusu bulunmaktadır. Katılımcıya kendi hakkındaki değerlendirmesini yapması bakımından 1-7 arası bir skala sunulmuştur. Puanların 7’ye yaklaşması, öznel dindarlık algısının yüksek olduğunu, 1’e yaklaşması ise düşük olduğunu göstermektedir.İkinci bölümde ise sırasıyla; araştırmaya katılanların yalnızlık düzeylerini belirlemeye yönelik, 1978’de Russell Peplau ve Ferguson tarafından geliştirilen, daha sonra 1980’de Russell, Peplau ve Cutrona tarafından psikometrik özellikleri yeniden gözden geçirilen “UCLA Yalnızlık Ölçeği” (University of California Los Angeles, Loneliness Scale) kullanılmıştır (α=.881). Bununla beraber, katılımcıların zor ve sıkıntılı durumlarda yöneldikleri başa çıkma etkinliklerini ve bu etkinliklere başvurma sıklığını tespite yönelik olarak, Pargament, Koenig ve Perez tarafından geliştirilen Dini Başa Çıkma Ölçeği’nden yararlanılarak Ali Ayten tarafından oluşturulan “Dini Başa Çıkma Ölçeği” kullanılmıştır (α =.883). Ayrıca, katılımcıların hayatından memnuniyet düzeylerini belirleyebilmeye imkan sağlayan, Diener, Emmons, Larsen ve Griffin (1985) tarafından geliştirilen, Ali Ayten tarafından Türkçe’ye tercüme edilerek geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılan beş ifadeden oluşan “Hayat Memnuniyeti Ölçeği” kullanılmıştır (α =.818). Son olarak da, kullanıcıların sosyal medya ile meşgul olma süreleri ve sosyal medya üzerinde yaptıkları etkinlikleri sorgulayan anket formu ile bilgiler toplanmıştır.Birkaç çıkarımsal istatistiksel analiz (t-test, ANOVA, korelasyon, ve regrasyon) uygulanarak gruplar arasındaki ilişki ve etkileşimler incelendi. Sonuçlar ele alındığında istatistiki bakımdan, anlamlı bir farklılık söz konusu olmasa da (p>,05) erkeklerin (ort. 4,42, S. 1,57) öznel dindarlık algısının kadınlara (ort. 4,31, S. 1,17) oranla daha yüksek olduğu görülmüştür. Öznel dindarlık algıları ile yalnızlık arasında uygulanan korelasyon analizi, bu iki değişken arasında negatif yönde bir ilişkinin olduğunu ortaya koymuştur (p<,001, r= -,20). Dindarlık ile olumlu, olumsuz ve genel dini başa çıkma yönelimleri arasında yapılan korelasyon analizinde de dindarlık algısı ile dini başa çıkma yönelimleri arasında ilişkinin olduğu tespit edilmiştir. Dindarlık algısı ile olumlu dini başa arasında pozitif (p=,000, r=,52), olumsuz dini başa çıkma ile negatif (p=,001, r= -17), genel olarak dini başa çıkma yönelimiyle de pozitif (p=,000, r=,46) ilişki bulgulanmıştır. Dindarlık algısı ile sosyal medyada görünürlük düzeyi (p=,007, r= -14) ve kullandığı sosyal medya sayısı (p=,015, r= -,12) arasında da anlamlılık düzeyinde negatif yönde korelasyon tespit edilmiştir. Öznel dindarlık algısının hayat memnuniyeti üzerinde farklılığa yol açıp açmadığı ANOVA analizi ile incelenmiştir. 6. düzeyde kendilerini dindar görenlerin hayatlarından memnun olmak bakımından 2. ve 3. düzey kendilerini dindar görenlerden anlamlı bir şekilde farklılaşmıştır (p<,05).Olumlu dini başa çıkma ile yalnızlık arasında yapılan korelasyon analizinde iki değişken arasında istatistiki bakımdan anlamlı negatif yönde bir ilişki tespit edilmiştir (p=,000, r= -,20). Olumlu ve olumsuz dini başa çıkma yönelimleri ile hayat memnuniyeti arasında yürütülen korelasyon analizinde ise, hayat memnuniyeti ile olumlu dini başa çıkma arasında pozitif (p<,01, r= ,18), olumsuz dini başa çıkma ile negatif (p<,01, r= -,26) yönde ilişki tespit edilmiştir.Yalnızlık ile hayat memnuniyeti arasında yapılan korelasyon analizinde ise aralarında negatif yönde anlamlı bir ilişki elde edilmiştir (p=,000, r= -,44). Bağımlı değişken olarak alınan mesajlaşma ile bağımsız değişken olarak alınan yalnızlık arasında ilişki ve etkileşimin nasıl olduğuna dair enter metoduyla yapılan regrasyon analizinde iki değişken arasında ilişki ve etkileşimin olduğu tespit edilmiştir (p=,005, ΔR2=,02, β= -,14).Bu bulgular doğrultusunda, olumsuz bir duygu olan yalnızlığın azaltılması bununla birlikte, depresif eğilimlerin karşı kutbunda bulunan hayattan memnuniyetin artırılması için dini duygu ve düşüncelerin desteklenmesi, dini eğitimlerin daha etkin ve verimli hale getirilmesi güçlü ve sağlıklı bir toplum için önem arz ettiği söylenebilir. Ayrıca toplumun ruh sağlığı üzerinde önemli bir tehdit haline dönüşmüş sosyal medya kullanımı üzerinde de dindarlığın önemli tesirleri söz konusudur. Gözetleme aracı haline dönüşen sosyal medyada, gizlilik diğer bir adıyla mahremiyet üzerinde dindarlığın etkisi bu çalışmayla tespit edilmeye çalışılmıştır. Birey dindarlaştıkça, sosyal medya hesaplarında gizlilik düzeyini artırarak mahremiyetini daha yakın çevresiyle paylaşma eğilimi gösterdiği araştırma sonuçlarına göre söylenebilir. Ayrıca dindarlık algısının, kullanılan sosyal medya aracı sayısını azaltıcı tesiri, toplum hayatında hızla yer eden ve toplumun önemli ve kıymetli olan vaktini alan bu araçların birey hayatındaki tesirini de düşüreceği anlamını taşımaktadır. Yine bu araştırmanın bulguları doğrultusunda, olumlu dini başa çıkma becerilerini yeteri kadar kullanıp, olumsuz dini başa çıkmadan uzaklaşan bireylerin hayat memnuniyetlerinin artacağı söylenebilir. Bununla birlikte bireyin yalnızlık hissiyatı azaldıkça hayat memnuniyetinin de artacağı anlaşılmaktadır. Birey yalnızlığını mesajlaşma ile giderme yoluna gidebileceği varsayımı üzerine yürütülen analizde, yalnızlığın mesajlaşma üzerinde olumlu bir yordayıcı olduğu, ancak açıklama yüzdesinin düşük olduğu görülmektedir