La frontière, miroir des conceptions de l’État à l’époque moderne

The Border, a Mirror of Conceptions of State in the Early Modern Period A border denotes much more than a simple linear line on a geographic map. This line is a territorial limit invested with political and sovereign powers. The border has known several incarnations over the centuries : the present geometric lines leave their mark on minds to such an extent (from the Blue line of the Vosges to the bamboo curtain, to the Israeli wall currently under construction) that other expressions have become inconceivable. They are contemporary expressions of notions originating in Antiquity (the limes, Hadrian’s Wall) and gained renewed popularity during the Early Modern Times (the pré carré, “ natural” frontiers) with the resurgence of the state. Special attention will be given to the terms of the various expressions of the separation between political entities : zone, condominium, territorial enclaves and personal dependencies. Subsequently, the concept of borders will be observed in the light of those of state and nation, as will its relationship (cause or consequence) with the latter, together with the ensuing drifts.La frontière signifie bien davantage qu’un simple tracé linéaire sur une carte géographique. Car ce tracé est une limite territoriale porteuse de pouvoirs politiques et de souveraineté. La frontière a connu des expressions différentes au fil des siècles : les tracés géométriques contemporains marquent les esprits à tel point (de la ligne bleue des Vosges, au rideau de bambou, au mur israélien en construction) que d’autres expressions deviennent impensables. Elles sont l’expression contemporaine de notions remontant à l’Antiquité (limes, mur d’Hadrien) et remises à l’honneur aux temps modernes (pré carré, frontières «naturelles » ) avec la résurgence de l’État. Une attention particulière est portée sur les modalités d’expression des séparations entre entités politiques : zones, condominium, enclaves territoriales, dépendances personnelles. Ensuite, le concept de frontière sera observé à la lumière de ceux d’État et de nation, ainsi que son positionnement (cause ou de conséquence) à l’égard de ces derniers, avec les dérives qui peuvent en découler.De grens, spiegelbeeld van het concept van de Staat in de Vroegmoderne Tijd Een grens bezit zoveel meer betekenis dan een eenvoudige, lineaire lijn op een aardrijkskundige kaart. Deze lijn vormt de grens van een grondgebied en is daardoor ook drager van de politieke en soevereine macht die hiermee gepaard gaat. De grens heeft doorheen de eeuwen verschillende vormen gekend : de huidige geometrische lijnen laten dergelijk diepe sporen na in onze geest (van de blauwe lijn van de Vogezen, het bamboegordijn, tot de Israëlische muur die momenteel wordt gebouwd) dat andere vormen onvoorstelbaar worden. Grenzen zijn hedendaagse incarnaties van begrippen die hun oorsprong vinden in de Oudheid (de limes, de Muur van Hadrianus) en opnieuw populair werden tijdens de Vroegmoderne Tijd (de pré carré, “ natuurlijke” grenzen) samen met de wederom belangrijke rol van de staat. Deze bijdrage schenkt bijzonder aandacht aan de terminologie van de vele vormen van scheiding tussen politieke entiteiten : zone, condominium, enclave en afhankelijk gebied. Vervolgens worden grenzen als concept onderzocht tegen de achtergrond van de staat en de natie, evenals het verband (oorzaak of gevolg) met dit tweede begrip, samen met de hieruit voortvloeiende evolutie.Moreau de Gerbehaye Claude de. La frontière, miroir des conceptions de l’État à l’époque moderne. In: Revue belge de philologie et d'histoire, tome 91, fasc. 4, 2013. Histoire médiévale, moderne et contemporaine Middeleeuwse, moderne en hedendaagse geschiedenis. pp. 1227-1238