Les jardins sont la partie la plus riante d’une maison. Siertuinen bij adellijke residenties in de 17de en de 18de eeuw

Chris De Maegd, ‘ Les jardins sont la partie la plus riante d’une maison’. Gardens of noble residences in the 17th and 18th century This article deals with the 1600-1800 gardens of the elite in this region, except those of the princely residences. Our analysis is based on the reading of their presentation in the works of Vredeman de Vries, Sanderus, Leroy, Derons, Leloup, de Cantillon, manuscript maps and plans of Brussels. The background and meaning of the popularity of gardens from the second half of the 16th century is touched on, as well as the inspiring model of the mediaeval hortus conclusus for the geometric, formal or ‘ French’ garden style and the importance of garden literature. The following gardens are explored in more detail : the gardens of Charles de Croÿ in Sint-Joostten-Noode ; those of the actual Hotel de Merode in the Wolstraat owned by the Duke de Bournonville and remodelled in the third quarter of the 18th century by E mpress Marie-Thérèse’s minister Charles Cobenzl ; those in Lochristi designed for the Ghent bishop Ferdinand de Lobkowitz ; those in Gors Opleeuw of Baron van Mettecoven ; and those of Velbruck, Prince Bishop of Liège in Hex. By doing so, we obtain a synopsis of garden layouts in the Renaissance, the Baroque and Rococo period. The ‘ jardin anglois’ or E nglish garden, initially a mere contrasting curvilinear bosquet in the unchanged classical garden layout, gradually evolved, after the ancien régime, into a specific garden style from which, parallel with the changing society, the landscape style that was to be ubiquitous during the 19th century would evolve.Chris De Maegd, ‘ Les jardins sont la partie la plus riante d’une maison’. Siertuinen bij adellijke residenties in de 17de en de 18de eeuw Dit artikel wil een beeld ophangen van enkele siertuinen bij adellijke residenties in onze streken in de 17de en 18de eeuw, de vorstelijke residenties buiten beschouwing gelaten. Bij gebrek aan de belangrijkste bron – de tuinen zelf, die uiteraard vergankelijk zijn – doen we dat aan de hand van de beschikbare literatuur, afbeeldingen van kasteeltuinen (o. m. Vredeman de Vries, Sanderus, Leroy, Derons, Leloup, De Cantillon, handschriftelijke kaarten, Brusselse stadsplannen) en ons elders al gepubliceerd archiefonderzoek. De periode loopt dus tot het einde van het ancien régime en omvat de tuinen die aangelegd zijn aan de hand van passer en liniaal en die men later de geometrische of Franse tuinstijl is gaan noemen. We staan stil bij de achtergrond en de betekenis van het succes van de tuinkunst sinds het einde van de 16de eeuw, wijzen op het inspirerend voorbeeld van de middeleeuwse hortus conclusus en op het belang van de tuinliteratuur (Alberti, Lipsius, de Serre, Estienne, Mollet, Dezallier, Blondel, Poederlé). Naast de in de prenten en tekeningen voorgestelde tuinen, waar de nauwe relatie tussen de tuin en het residentieel verblijf duidelijk is, gaat de aandacht naar enkele specifieke tuinen : die van Charles de Croÿ in Sint-Joost-ten-Noode, die van de hertogen de Bournonville bij het huidige hotel de Merode in de Wolstraat te Brussel, die later door Charles Cobenzl zijn aangepast, die van de Gentse bisschop Ferdinand de Lobkowitz in Lochristi, die van baron van Mettecoven in zijn landgoed in Gors Opleeuw, die van de Luikse prins-bisschop Velbruck in Hex. Zo wordt in vogelvlucht een overzicht gegeven van de evolutie van de renaissancetuinen naar de klassieke barok-en rococotuinen. Daarin verschijnt de ‘ jardin anglois’ of E ngelse tuin aanvankelijk als een contrasterende bosquet in een nog onveranderd geheel, om mettertijd en na het einde van het ancien régime uit te groeien tot een specifieke tuinstijl. Samen met de veranderde maatschappelijke context groeit deze nieuwe stijl in de loop van de 19de eeuw uit tot de bekende, alom tegenwoordige landschappelijke tuinstijl die wij kennen.De Maegd Chris. Les jardins sont la partie la plus riante d’une maison. Siertuinen bij adellijke residenties in de 17de en de 18de eeuw. In: Revue belge de philologie et d'histoire, tome 88, fasc. 2, 2010. Histoire médiévale moderne et contemporaine. pp. 409-434