Location of synagogues in the space of the settlement units of the Silesian Voivodeship – concept of typology

This theoretical-empirical article presents the results of the studies conducted by the author, aimed at solving the research problem focused on defining in a typological approach the types of the location of synagogues in the space of the settlement units of the Silesian Voivodeship. The article includes the review of the divisions of location of Silesian synagogues in the urban structures presented so far. Based on the author's analysis of cartographic and written materials, as well as the results of field surveys, the spatial relationships between the synagogues and the morphological elements of the towns occurring during the religious functioning of the synagogues were discussed. The final effect of the studies is the suggestion of the typology of the location of the synagogues in the structures of the settlement units of the Silesian Voivodeship. It takes into account the location of synagogues in relation to the most important (from the perspective of the socio-cultural conditions of Jewish settlement in this area) morphological components of different complexity levels, such as the area and elements of the old town foundations, 19th and 20th century urban layouts, squares, and Christian temples.Artykuł o charakterze teoretyczno-empirycznym prezentuje wyniki badań podjętych przez autorkę celem rozwiązania problemu badawczego, skoncentrowanego na zdefiniowaniu w formie ujęcia typologicznego rodzajów usytuowania obiektów synagogalnych w przestrzeni jednostek osadniczych województwa śląskiego. W pracy dokonano przeglądu dotychczas przedstawionych podziałów położenia śląskich synagog w strukturach urbanistycznych. Na podstawie dokonanych przez autorkę analiz materiałów kartograficznych i pisanych oraz wyników prospekcji terenowych omówiono związki przestrzenne zachodzące pomiędzy synagogami a elementami morfologicznymi miejscowości, jakie występowały w czasie religijnego funkcjonowania obiektów. Efektem finalnym przeprowadzonych badań jest propozycja typologii usytuowania synagog w strukturach jednostek osadniczych województwa śląskiego. Uwzględniono w niej położenie obiektów w stosunku do najistotniejszych składników morfologicznych o różnym poziomie złożoności, m.in. obszaru i elementów założeń staromiejskich, XIX- i XX-wiecznych układów urbanistycznych, placów, świątyń chrześcijańskich.Czasopismo współfinansowane ze środków Wydziału Nauk Geograficznych Uniwersytetu Łódzkieg