Kiedy racjonalność spotyka się z interesem politycznym. Problemy racjonalizacji polityki edukacyjnej w polskich gminach

The paper presents the results of the research on education policy rationalization in rural and urban-rural municipalities. The author focuses on the most radical rationalization solution, namely the liquidation of schools. This solution, albeit economically feasible, can be costly in the social dimension. In the article, the author verifies the hypothesis assuming that the postulated rationalization of the municipal education policy becomes fictitious when the municipal authorities (executive body) are motivated by their own interest, i.e. maintaining public support (a victory in subsequent elections) rather than economic rationality and public good. The problem of rationalizing school networks in the municipalities has been analyzed by the author on the grounds of the rational choice theory. The article was based on the literature review, quantitative data and empirical research carried out in selected municipalities in the form of semistructured interviews. The comparative method, elements of system analysis and qualitative methods were used in the research. In a two-stage process, the researcher has chosen the municipalities located in three provinces (Świętokrzyskie, Mazowieckie and Pomorskie), and then 60 respondents from among the following groups: municipal authorities (an executive body and representatives of a legislative body), teachers, school governing non-state entities, representatives of local communities and local leaders.W artykule przedstawiono wyniki badań dotyczących racjonalizacji polityki oświatowej w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich. Autorka koncentruje się na najbardziej radykalnym rozwiązaniu racjonalizatorskim, jakim jest likwidacja szkół. Rozwiązanie to choć zasadne pod względem ekonomicznym może okazać się kosztowne w wymiarze społecznym. W artykule autorka weryfikuje hipotezę zakładającą, że postulowana racjonalizacja polityki oświatowej gmin staje się fikcją w sytuacji, gdy władze gmin (organ wykonawczy) kierują się własnym interesem, którym jest utrzymanie poparcia społecznego (zwycięstwo w kolejnych wyborach), a nie racjonalnością ekonomiczną oraz dobrem publicznym. Problem racjonalizacji sieci szkół w gminach autorka analizowała na gruncie teorii racjonalnego wyboru. Artykuł powstał na postawie badań literatury przedmiotu oraz danych ilościowych, jak również badań empirycznych przeprowadzonych w wybranych gminach w formie półustrukturyzowanych wywiadów. W badaniach korzystano z metody porównawczej, elementów analizy systemowej oraz metod jakościowych. W dwuetapowym procesie autorka badań dokonała wyboru gmin zlokalizowanych w trzech województwach (świętokrzyskim, mazowieckim i pomorskim), a następnie 60 respondentów sposób następujących grup: władze gmin (organ wykonawczy i przedstawiciele organu stanowiącego), nauczyciele, podmioty niepubliczne prowadzące szkoły, członkowie społeczności lokalnych i liderzy lokalni