Cultural barriers in the moulding of prosocial attitudes among participants in economic life in Poland

Celem artykułu jest wskazanie na elementy szeroko pojętej kultury, które stanowić mogą różnego rodzaju utrudnienia i bariery w skutecznym kształtowaniu postaw prospołecznych wśród uczestników życia gospodarczego w Polsce. Autor wychodzi z założenia, że satysfakcjonujące kształcenie odpowiednich postaw obywatelskich – zarówno obecnych, jak i przyszłych studentów, kadr pracowniczych i menedżerskich, a nawet konsumentów i klientów – nie może być oderwane od kontekstu kulturowego. Innymi słowy, jeśli podejmowane działania edukacyjne przynieść mają pożądany rezultat, nie mogą abstrahować od dominujących w danym społeczeństwie wartości, norm, postaw czy wzorów zachowań. Należy przy tym zdawać sobie sprawę, że dokonywanie zmian w sferze kultury jest dość ograniczone i zawsze rozciągnięte w czasie. Artykuł podejmuje próbę wskazania na najbardziej charakterystyczne cechy polskiej mentalności, ugruntowane zwłaszcza w ostatnich dekadach, które stanowią uciążliwą spuściznę komunizmu. To wówczas wykształciły się antyspołeczne postawy egoizmu, prywaty, wyuczonej bierności, braku motywacji i inicjatywy. Autor referatu podkreśla, że zarówno jako społeczeństwo, jak i poszczególni jego członkowie nie do końca potrafiliśmy zerwać z tą spuścizną. Wydaje się zatem, że współczesne działania edukacyjne nie przyniosą w pełni zadowalających efektów póki nie pozbędziemy się tego zbędnego balastu.The aim of the article is to point to those elements of broadly understood culture that may constitute various obstacles and barriers to the effective development of prosocial attitudes among participants of Polish economic life. The author assumes that the satisfactory education of appropriate civic attitudes – among present and future students, staff and managers, and even consumers and customers – cannot be detached from the cultural context. In other words, if the educational activities are to produce the desired result, they cannot abstain from the v alues, norms, attitudes or behavioural patterns prevailing in a given society. It is important to realise that changes in the sphere of culture are quite limited, and always stretched out in time. The paper attempts to point to the most characteristic features of Polish mentality, grounded in particular in the last decades, that constitute a burdensome legacy of communism. It was then that the antisocial attitudes of selfishness, self-interest, learned passivity, and a lack of motivation or initiative emerged. The author of the paper emphasises that both as a society and its individual members, we have been unable to break free of this legacy. It seems therefore that modern educational activities will not produce satisfactory results until we get rid of this redundant ballast