From underclass to Homo sovieticus. Human constraints towards modernization

Celem artykułu jest zaprezentowanie pewnych procesów dyskursywnych uzasadniających wybraną ścieżkę społeczno-ekonomicznej transformacji ku kapitalizmowi w Polsce. Szczególną uwagę poświęca się roli elit w kształtowaniu dyskursu publicznego legitymizującego znaczącą pauperyzację społeczeństwa oraz wzrost nierówności społecznych jako wynikający z indywidualnych deficytów oraz “cywilizacyjnej niekompetencji” jednostek znajdujących się na dole struktury społecznej. Tych polskich obywateli prezentowano jako hamulec i przeszkodę w osiągnięciu szybszego tempa procesów modernizacyjnych. Wpłynęło to zarówno na sposób myślenia polityków zaangażowanych w podejmowanie decyzji na szczeblu ogólnopolskim, jak i na postawy tych, wdrażających działania społeczne na poziomie lokalnym. Ponadto, przyczyniło się do niepisanego konsensusu wśród partii politycznych głównego nurtu odnośnie neoliberalnych reform w gospodarce i polityce społecznej.This article aims to present the discursive processes that were used to justify the path chosen to implement the social and economic transformation to capitalism in Poland. Special attention is paid to the role of elites in shaping a public discourse which legitimized the significant pauperization in society and growth of income inequalities as being conditioned on individual defects and the “civilizational incompetence” of those at the bottom of the social structure. These citizens of Poland were presented as a constraint and obstacle to achieving a faster pace of modernization processes. This has influenced the thinking of politicians involved in policy-making at the national level, as well as the attitudes of those involved in the implementation of welfare measures at the local level. Furthermore, it has contributed to the unspoken consensus of all mainstream political parties over the neoliberal reforms in the economy and social policy