Un acte inédit de Guy, archevêque de Reims, en faveur de l’abbaye Saint-Vincent de Laon (vers 1048)

An Unpublished Act from Guy, Archbishop of Rheims, for St. Vincent of Laon’s Abbey (around 1048). This paper edits and comments a charter from Guy, archbishop of Rheims (1033-1055), giving to the monks of St. Vincent of Laon an altar dedicated to saint Quentin and located in the pagus of Mouzon. In his work on the episcopal acts of Rheims, Patrick Demouy considered this charter as lost and suspect. On the basis of short scholarly mentions, he dated it from the years 1044-1048. However, thanks to the rediscovery of two copies from the 18th century (kept at Paris at the Bibliothèque nationale), we can submit the act to a full diplomatic study which demonstrates its authenticity and suggests a more precise dating (around 1048). This analysis also reveals some clues concerning the monastery’s cartularies and archive management up to the modern period. The form of Guy’s charter resembles an act of Gebuin, bishop of Laon (around 1031-1049), also to St. Vincent. The foundation of this monastery in the Mouzonnais, during the 1040s, proves the collaboration between king Henri ist and the episcopate of the northern part of his kingdom, in order to protect the religious communities. But St. Vincent’s temporal in the diocese of Rheims remained limited to some isolated properties.La présente étude a pour but premier l’édition d’une charte intitulée au nom de l’archevêque Guy de Reims (1033-1055) donnant aux moines de Saint-Vincent de Laon un autel dédié à saint Quentin et situé dans le pagus de Mouzon. Patrick Demouy, dans son travail de référence sur les actes épiscopaux rémois, considérait cette charte comme perdue voire suspecte. Se fondant sur de brèves mentions d’érudits, il la datait des années 1044-1048. Mais la redécouverte de deux copies du XVIIIe siècle (conservées à Paris, à la Bibliothèque nationale) permet de soumettre l’acte à une critique diplomatique fouillée qui conduit à établir son authenticité ainsi qu’une datation plus précise (vers 1048). Cette analyse livre également quelques indices sur les cartulaires et la gestion des archives du monastère laonnois jusqu’à l’époque moderne. Le formulaire de la charte de Guy de Reims est à rapprocher d’un acte de Gébuin, évêque de Laon (vers 1031-1049), là encore en faveur de Saint-Vincent. Dans les années 1040, l’implantation nouvelle de ce monastère en Mouzonnais peut être reliée à la collaboration du roi Henri Ier et de l’épiscopat du nord du royaume de France en vue de la défense des communautés religieuses. Mais le temporel de Saint-Vincent dans le diocèse de Reims est resté limité à quelques possessions isolées.Een onuitgegeven akte van aartsbisschop Guy van Reims, ten gunste van de abdij van Saint-Vincent van Laon (omstreeks 1048). Deze studie publiceert en analyseert een charter van de aartsbisschop van Reims, Guy (1033-1055), waarin hij een altaar schenkt aan de monikken van Saint-Vincent in Laon. Dit altaar, gewijd aan de heilige Quentin, is gelegen in de pagus van Mouzon. In zijn standaardwerk over de bisschoppelijke akten van Reims beweerde Patrick Demouy dat dit charter verloren en verdacht was. Zijn datering van het stuk (1044-1048) was gebaseerd op enkele korte vermeldingen in erudiete werken. De herontdekking van twee kopieën uit de 18de eeuw (bewaard in de Bibliothèque nationale te Parijs) maakt het echter mogelijk om de akte te onderwerpen aan een grondig diplomatisch onderzoek dat enerzijds de authenticiteit van het stuk bewijst en dat anderzijds de datering kan verfijnen (omstreeks 1048). Deze analyse levert ook enkele aanwijzingen op betreffende de cartularia en het beheer van de archieven van het klooster in Laon tot aan het begin van de nieuwe tijd. Het formularium van het charter van Guy van Reims vertoont gelijkenissen met een akte van Gebuinus, bisschop van Laon (omstreeks 1031-1049), ook ten gunste van Saint-Vincent. De inplanting van dit klooster in de streek van Mouzon, in de loop van de jaren 1040, kan in relatie worden gebracht met de samenwerking tussen koning Hendrik i en het episcopaat in het noorden van zijn koninkrijk om de religieuze gemeenschappen te beschermen. Maar de wereldijke bezittingen van Saint-Vincent in de diocese van Reims bleven beperkt tot enkele geïsoleerde domeinen.Chaffenet Paul. Un acte inédit de Guy, archevêque de Reims, en faveur de l’abbaye Saint-Vincent de Laon (vers 1048). In: Revue belge de philologie et d'histoire, tome 93, fasc. 3-4, 2015. Histoire médiévale moderne et contemporaine - Middeleeuwse moderne en hedendaagse geschiedenis. pp. 619-645