Klasik Türk şiirindeki sevgili anlayışının hurilerle irtibatı

Tasavvuf ve edebiyatın önem verdiği hususlardan biri olan aşk, tasavvufun da etkisiyle edebiyatta, “hakikî” ve “beşerî” aşk olarak iki şekilde ele alınıp işlenmiştir. Bu doğrultuda âşık olunan varlık da ayrıma tabi tutulmuştur. “İdealize edilmiş (İlâhî/soyut)” ve “yarı idealize edilmiş (mecazî/beşerî)” sevgili tipi olmak üzere başlıca iki kategoride değerlendirilen sevgili, mecazdan hakikate doğru seyrinde birçok teşbihe konu olmuş, ya en güzel olduğu düşünülen huri, melek ve peri gibi varlıklara benzetilmiş yahut onlardan daha üstün olduğuna vurgu yapılmıştır. Bu çalışmada, cennette müminlere verilecek eşler/sevgililer konumundaki hurilerin her yönden mükemmel oldukları gerçeğinden hareketle, âşık açısından sevgilinin hurilere göre konumunun ne olduğu üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda sevgilinin kûyu ile cennet arasındaki irtibata da değinilmiştir. Klasik Türk şiirinde sevgili tipini huriler perspektifinden daha iyi anlamak amacıyla yapılan bu çalışmada, önce tasavvuf ve edebiyattaki sevgili anlayışına, Kur’an, hadisler ve diğer kaynakların hurilere ilişkin haberlerine yer verilmiş, daha sonra şairlerin huri ve sevgiliye dair görüşleri, anlama dayalı şerh yöntemi dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Üstelik yer yer mukayeseye başvurulmuştur. Âşık nazarında vazgeçilmez bir varlık olan sevgilinin kendisinin kıymet itibariyle çoğu kez hurilerden, kûyunun ise cennetten kat kat üstün olduğu; bazen de ya bizzat huri olarak tasavvur edildiği ya da ona benzetildiği ve bulunduğu yerin ise cennet olarak görüldüğü sonucuna ulaşılmıştır.Love which is one of the factors that the sufism and literature give importance has been considered and studied in the literature with the effect of sufism in two ways as “real” and “humane” loves. In this sense, the living creatures which are loved are put into a discrimination. The beloved one who is evaluated mainly in two categories as the type of beloved one “being idealized (divine/intangible)” and “being semiidealized (metaphoric/humane)” has been subject to many similes in the course of real one from the metaphor, either it has been assimilated to the creatures such as houri, angel and fairy which are thought to be the most beautiful one, or it has been emphasized that it is betterness than them. In this study, it has been considered what the position of the beloved one instead of houris is for the lover from this point of fact that the houris with the position of partners/lovers to be given for the believers in the paradise are perfect in every respect. In this sense, the contact between the beloved one’s place and the paradise has been mentioned. In this study which has been been done in order to understand better the beloved one type from the perspective of houris in Classic Turkish poetry, the perspective on the beloved one in sufism and literature has been firstly included, the news of hadith and other sources related to the houris has been included, and the, the poets’ opinions on the huris and beloved one have been evaluated in the considering of explanation method based on the meaning. Moreover, the comparison has been done. It has been concluded that the beloved one who is an indispensable living creature for the lover is superior than houris mostly by means of value of the beloved one, the beloved one’s place is superior than the paradise; sometimes, it has been thought to be a houri or it has been assimilated to them, and the beloved one's place is seen as a paradise