Productiviteitstrends in de energiesector: Een empirisch onderzoek naar het effect van regulering op de productiviteitsontwikkeling tussen 1988 en 2011

De productiviteit in de Nederlandse energiesector heeft zich de periode 1988-2010 ontwikkeld met gemiddeld 2,0 procent per jaar. Tot 1999 neemt de productiviteit licht toe. In de periode 1999-2006 is er sprake van een sterke toename van de productiviteit met gemiddeld 6,7 procent per jaar. In deze periode krijgt de liberalisering en gedeeltelijke privatisering haar beslag, en legt de Energiekamer doelmatigheidskortingen op aan de netwerkbeheerders. Ook andere ontwikkelingen kunnen van invloed zijn geweest, zoals vernieuwing van de productiewijze en het toegenomen belang van import en export. Vanaf 2006 vinden we echter een productiviteitsdaling. De nieuwe Elektriciteitswet (1999) en de Gaswet (2000) hebben een nieuw tijdperk ingeluid van liberalisering en (gedeeltelijke) privatisering . Vanaf het begin van dit tijdperk is een belangrijke rol weggelegd voor de toezichthouder, de huidige Energiekamer. De toezichthouder is onder meer belast met de tariefregulering van de netbeheerders. Vanaf de invoering van deze wetten is de productiviteit toegenomen van gemiddeld 1,8 procent per jaar naar maar liefst gemiddeld 6,7 procent per jaar. Dit wordt voornamelijk toegeschreven aan de tariefregulering. Volgens schattingen van de Energiekamer heeft de tariefregulering in de periode 2000-2010 een doelmatigheidswinst opgeleverd van ongeveer zes miljard euro. Maar er komt ook een einde aan de sterke productiviteitsontwikkeling. De productiviteit neemt in de periode 2006-2011 af tot gemiddeld 3,1 procent per jaar. Als we ervan uitgaan dat er sprake is van een verband tussen beleid en productiviteit, dan zou deze productiviteitsdaling wellicht voor een deel kunnen worden toegeschreven aan de verminderde effecten van de tariefregulering. Dit kan samenhangen met de maatstafconcurrentie waarop de tarieven worden vastgesteld. Door de voortdurende schaalvergroting telt de energiesector nog maar een gering aantal spelers. Dit ondergraaft de kracht van de maatstafconcurrentie. Ook perikelen rond de Splitsingswet kunnen een rol hebben gespeeld. De discussie hierover – die deels nog steeds gaande is – en het splitsings- en privatiseringsproces dat daarop volgde zijn mogelijk ten koste gegaan van de doelmatigheid van de sector.Innovation SystemsTechnology, Policy and Managemen