Innovo et Emergo: Procesaanbeveling voor een multifunctionele kustzone in Zeeland

De Zeeuwse kust staat onder druk. Naar verwachting zal de zeespiegel deze eeuw ongeveer 60 centimeter stijgen door klimaatverandering. Niet alleen de zee, maar ook de rivieren zorgen naar alle waarschijnlijkheid voor een stijging. De deltawateren zijn nu weliswaar afgesloten van Rijn, Maas en Schelde, maar in de toekomst wordt wellicht de estuariene dynamiek hersteld. Grotere hoeveelheden rivierafvoeren worden dan geborgen in de Zeeuwse wateren. Behalve het water zorgen economische factoren voor druk op de kustzone. De groeiende Nederlandse bevolking heeft door toenemende welvaart meer te besteden en meer vrije tijd. Zeeland is met rust en ruimte in trek als recreatieoord. De toeristische sector heeft echter een flinke kwaliteitsimpuls nodig om de vakantiegangers te blijven trekken. Daarnaast moeten effecten op de natuur van de verdieping van de Westerschelde en de aanleg van de tweede Maasvlakte volgens de Europese richtlijnen gecompenseerd worden. Natuurcompensatie vindt plaats in het kustgebied van de provincie Zeeland. Genoemde ontwikkelingen op het gebied van kustveiligheid, economie, recreatie en ecologie vragen om ruimte in de kustzone. De problemen zijn veelzijdig en de ruimte is beperkt. Behalve dat problemen worden aangepakt, worden tevens kansen gecred. Integratie van meerdere functies in de kustzone ligt voor de hand, een zogenaamde multifunctionele kustzone. Een multifunctionele kustzone is een kustzone waar de waterkerende functie van de zone gecombineerd wordt met meerdere andere functies, zoals woningbouw, recreatie, natuur et cetera. Gezien de complexiteit van het geheel speelt het proces een belangrijke rol. Dit proces staat in het rapport centraal en heeft geleid tot de volgende probleemstelling: Op welke manier kan het proces voor de ontwikkeling van een multifunctionele kustzone in Zeeland geoptimaliseerd worden? Door de vele actoren, belangen en functies, die gepaard gaan met een multifunctionele kustzone, lijkt een interactief proces onvermijdelijk. De literatuur beschrijft diverse elementen die van belang zijn voor het goede verloop van een interactief besluitvormingsproces. Aangezien geen van de theoriezich specifiek richt op een multifunctionele kustzone, is gebruik gemaakt van literatuur met betrekking tot meervoudig ruimtegebruik. Alle elementen, die in twee of meer van de bestudeerde theorienaar voren komen, zijn geselecteerd als kernelement voor het proces. De kernelementen van het proces zijn elementen, die cruciaal zijn voor een optimaal interactief besluitvormingsproces van meervoudig ruimtegebruik. De kernelementen zijn participatie, openheid, sense of urgency, winst, personele bezetting en inhoud. De theorie wordt getoetst aan de hand van de praktijk. Drie processen van kustprojecten verspreid over Zeeland en Noord-Holland zijn geanalyseerd aan de hand van de kernelementen. Daarbij is de volgende definitie van een optimaal proces gehanteerd: Een optimaal proces is een proces dat leidt tot een resultaat dat binnen een afgesproken termijn ter besluitvorming kan worden voorgelegd en dat een breed maatschappelijk draagvlak heeft. Per casus zijn projectleiders en een tweede partij geerviewd. Diepte interviews en enqus geven de beoordeling van de kernelementen en van het proces, gebaseerd op draagvlak en voortgang, weer. Daaruit komen interessante punten naar voren. Participatie van alle partijen blijkt niet noodzakelijk. Wel dienen alle belangrijke partijen betrokken te zijn. De gekozen bestuursstijl is van weinig invloed, zolang er voor een participatieve stijl gekozen wordt. Belangrijk bij dit punt is dat teveel verschillende stijlen, draagvlak en voortgang van het proces reduceren. Openheid van proces en informatie is cruciaal voor een optimaal proces. Duidelijkheid over de rol van partijen wordt verscheidene keren met nadruk genoemd als kern van succes. Daarnaast moet er voor de partijen een vorm van winst te behalen zijn. Ongelijkheid in winstmogelijkheden reduceert het draagvlak en de voortgang van het proces. Het element personele bezetting is geherdefinieerd. Niet een zware personele bezetting is essentieel voor het proces, maar de personele kwaliteit. Netwerkcapaciteiten, enthousiasme en inzet zijn individuele kwaliteiten, die essentieel zijn voor een optimaal proces. Deze kernelementen zijn noodzakelijk voor een optimaal interactief besluitvormingsproces, maar zijn individueel geen voldoende voorwaarde. Inhoud en sense of urgency vertonen geen positieve correlatie met een optimaal proces. Een zekere mate van sense of urgency en openheid van inhoud zijn wel noodzakelijk voor de start van het proces. Beide hoeven niet in grote mate aanwezig te zijn voor het goede verloop van het proces. Interactieve besluitvormingsprocessen leveren uiteindelijk resultaat op. De oplossingen van de geanalyseerde casus zijn onder de loep genomen. Bijna alle gekozen varianten hebben een sterk behoudend karakter. De zeewaartse versterking van de kust kan veelal op het grootste maatschappelijke draagvlak rekenen: de huidige situatie wordt zo min mogelijk aangetast.Civil Engineering and Geoscience