Patronen in het denken over vegetaties. Een kritische beschouwing over de relatietheorie

De relatietheorie is een algemene, plantenoecologische theorie die Haar de inhoud sterk is gericht op het natuurbeheerswerk. Zij is onderwerp van kritiek en van bijval geweest. De vraag die in'deze verhandeling centraal heeft gestaan, is of het gebruik van de relatietheorie als theoretische grondslag van het natuurbeheer rationeel gerechtvaardigd kan worden. Alleen wanneer de relatietheorie een aanvaardbare natuurwetenschappelijke theorie is, stelden we, is dit het geval (hoofdstuk 1). Om de vraag of een theorie een aanvaardbare natuurwetenschappelijke theorie is, te kunnen beantwoorden, zijn beoordelingscriteria nodig. Met het formuleren van zulke criteria houdt de methodologie zich bezig. Die methodologie biedt echter niet een familie van criteria die elk afzonderlijk noodzakelijk en tezamen voldoende zijn om aanvaardbare en niet aanvaardbare wetenschappelijke theorieën van elkaar te onderscheiden. Sommige van door wetenschapsfilosofen voorgestelde criteria of combinaties van criteria zijn zo stringent dat vrijwel geen enkele wetenschappelijke theorie er in de praktijk aan voldoet. Anders criteria zijn duidelijk te "ruim". De in dit proefschrift voorgestelde lijst van criteria vormt een mild beoordelingsapparaat. Daardoor wordt voorkomen dat de relatietheorie zou worden afgewezen op grond van een te strenge methodologie. Tussen de criteria uit deze lijst bestaan pragmatische afhankelijkheidsrelaties in die zin dat om te kunnen weten of aan een criterium 'A' wordt voldaan, nodig is te weten dat aan een criterium 'B' is voldaan (cf. figuur 2.1). Wanneer men de relatietheorie met behulp van de ontwikkelde criteria op aanvaardbaarheid probeert te beoordelen, blijkt dat zij niet voldoet aan het criterium dat aan alle andere voorafgaat: helderheid van het begrippenapparaat. Daarom is geprobeerd de relatietheorie te reconstrueren, dat wil zeggen, zodanig te herformuleren dat in elk geval dit gebrek aan helderheid wordt verholpen en, voor zover mogelijk, ook andere, nadien aan het licht komende tekortkomingen (hoofdstuk 2) Theorieiën kan men zowel in een natuurlijke taal als in een formele taal reconstrueren. Het eerste heeft het voordeel dat de gereconstrueerde theorie gemakkelijk toegankelijk is. Dat geldt bij een formele reconstructie niet omdat men zich om die te begrijpen eerst het formalisms eigen most waken. Een forme-le aanpak heeft echter ook belangrijke voordelen die bij de reconstructie van de relatietheorie erg nuttig blijken te zijn. Het nadeel van de verminderde toegankelijkheid is ondervangen door ook informele formuleringen te geven. Zie: Samenvatting en conclusies