1 MEB ORTAÖĞRETĠM DĠL ve ANLATIM DERS

4 ÖNSÖZ İnsan evrende bir zaman ve mekân boyutu içinde yer alır; etrafını bu boyutlar üzerinden algılar ve anlamlandırır. Bu kendimizi anlama, konumlandırma ve anlatma eğilimi bizi biz yapan özelliklerden birisidir. Dil insanın kendini ifade etmesine yarayan, yaşayan bir sistem; sosyal antlaşmalarla oluşmuş bir iletişim aracıdır. Dilin bu araçlığı kendini zamanın dile getirilmesinde de gösterir. Dil vasıtasıyla zamanın basit modelleri oluşturulmuş ve bu modellerler gerçekliğin kodlanmasında kullanılmıştır. Tabii her model gerçekliğin sadece kaba bir tasviri, insanca yorumlanmış halidir. Bu açıyla bakıldığında dillik zamanın ontolojik zamandan farklı olması yadırganmaz. Ontolojik manada zaman bölünemez bir bütünlüktür. Ancak insanoğlu dil ile eylemleri anlatma çabasına girdiğinde zamanı bölmek ihtiyacı duymuştur. Gramatikal zaman gerçek zamanın ifadesi için ortaya çıkmış bir modeldir. Bu model ile birlikte zamanın sadece kafamızdaki çizgide yeri ve sırası belirtilmez; aynı anda farklı izdüşümleri de yani bir eylemin ortaya çıkma süresi, zaman çizgisi üzerindeki yayılımı da yansıtılır. Bu anda görünüş kavramı karşımıza çıkar. Yani dilbilgisel zaman ile görünüş birbirinden ayrılmayan iki dil kategorisidir. Türkçe yapı bakımından sondan eklemeli diller grubunda yer alır. Türkçe çok sayıda hareketli ve işlevli ekin neredeyse bütün çekim ve yapım görevlerini üstlendiği bir dildir. Bu eklerden bazıları fiil çekiminde karşımıza çıkar; basit, birleşik ve katmerl